بررسی ظرفیت‌های کشور ترکیه نشان می‌دهد این کشور به دلیل موقعیت ژئوپلتیکی، زیرساخت‌های لجستیکی پیشرفته، توانمندی‌های تولیدی متنوع در بخش‌های کشاورزی، صنعت، داروسازی و حمل‌ونقل، می‌تواند به عنوان یک شریک راهبردی برای تأمین کالاهای اساسی ایران در سناریوهای بحران و اختلال در زنجیره تأمین جهانی ایفای نقش کند.
توانمندی‌های کشاورزی و صنایع غذایی
ترکیه با تنوع اقلیمی بی‌نظیر، سطح بالای مکانیزاسیون کشاورزی، و زنجیره‌های ارزش غذایی توسعه‌یافته، یکی از تأمین‌کنندگان بزرگ غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی، گوشت مرغ، تخم‌مرغ، میوه و سبزیجات در منطقه است. این کشور سالانه بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون تن گندم، ۶ تا ۱۰ میلیون تن جو و ۵ تا ۸ میلیون تن ذرت تولید می‌کند. صادرات گندم دوروم ترکیه، حبوباتی چون عدس، نخود و لوبیا، و دانه‌های روغنی همچون کلزا و آفتابگردان، به بیش از ۲ میلیارد دلار در سال می‌رسد.
در بخش فرآوری مواد غذایی نیز ترکیه دارای بیش از ۸۰۰ کارخانه آردسازی، بیش از ۱.۵ میلیون تن تولید روغن نباتی و ظرفیت تولید ۲ میلیون تن ماکارونی است. صادرات ماکارونی، آرد، بیسکویت، اسنک‌ها و محصولات پخته‌شده ترکیه در مجموع سالانه بیش از ۵ میلیارد دلار درآمدزایی دارد.
این توانمندی‌ها در کنار نزدیکی جغرافیایی و حمل‌ونقل زمینی ارزان‌قیمت، ترکیه را به گزینه‌ای مهم برای تأمین اقلام غذایی ایران، به‌ویژه در شرایط تحریم یا بحران‌های ناگهانی، تبدیل کرده است.
صنعت داروسازی و تجهیزات پزشکی ترکیه
ترکیه با بیش از ۱۰۰ شرکت فعال در حوزه دارو، ۹۰ درصد نیاز داخلی خود را در این بخش تولید می‌کند و سالانه بیش از ۱.۵ میلیارد دلار صادرات دارویی دارد. تولید داروهای ژنریک، سرمایه‌گذاری در ساخت مواد اولیه دارویی (API)، و استقرار استانداردهای بین‌المللی (GMP) از جمله مزایای رقابتی این کشور است.
در زمینه تجهیزات پزشکی، ترکیه در تولید اقلامی مانند سرنگ، ماسک، دستکش، گان بیمارستانی، تخت، ویلچر و دستگاه‌های آزمایشگاهی پایه، ظرفیت‌های صادراتی قابل‌توجهی ایجاد کرده و سالانه بیش از ۱.۵ میلیارد دلار صادرات در این حوزه دارد.
این بخش می‌تواند در تأمین اقلام حساس و حیاتی دارویی و پزشکی برای ایران، به‌ویژه در مواقع اضطرار، نقش مکملی مهم ایفا کند.
توانمندی صنعتی و صادرات کالاهای واسطه‌ای
ترکیه در حوزه صنایع واسطه‌ای، از جمله قطعه‌سازی خودرو، ماشین‌سازی، تولید مواد شیمیایی، صنایع نساجی و تجهیزات صنعتی، جایگاه قابل توجهی در بازار جهانی دارد. صادرات ترکیه در این بخش‌ها بالغ بر ده‌ها میلیارد دلار است.
برای ایران که در شرایط تحریم با محدودیت در تأمین قطعات یدکی، ماشین‌آلات و مواد اولیه مواجه است، همکاری با ترکیه می‌تواند در کاهش وابستگی، پشتیبانی از صنایع داخلی و استمرار تولید مؤثر باشد.
زیرساخت‌های لجستیکی و ظرفیت ترانزیتی ترکیه
موقعیت جغرافیایی ترکیه در محل تلاقی آسیا، اروپا و خاورمیانه، این کشور را به یک گره کلیدی در شبکه ترانزیت جهانی تبدیل کرده است. بنادر مهمی چون مرسین، اسکندرون، سامسون و ترابزون، در کنار شبکه ۳۰ هزار کیلومتری بزرگراه‌ها و بیش از ۱۲ هزار کیلومتر خطوط ریلی، امکان ترانزیت سریع و چندوجهی کالا را از سراسر جهان به ایران فراهم می‌سازد.
مراکز لجستیکی مدرن و انبارهای مجهز ترکیه، با خدماتی چون کنترل دما، بسته‌بندی مجدد، تجمیع و آماده‌سازی گمرکی، مزیت رقابتی بزرگی برای صادرات مجدد کالا به ایران محسوب می‌شوند. شرکت‌های لجستیکی بزرگی همچون Netlog، Mars و Omsan، در این فرآیند نقش کلیدی دارند.
ترکیه به عنوان هاب وارداتی ایران از کشورهای ثالث
در شرایطی که مسیرهای مستقیم واردات به ایران دچار اختلال یا محدودیت شده‌اند، ترکیه می‌تواند به عنوان “ترمینال میانی” برای ترانزیت کالاهای اساسی از مبدأهایی چون روسیه، اوکراین، اروپا و شرق آسیا عمل کند. این شامل واردات غلات، دارو، قطعات صنعتی، لوازم الکترونیکی و مواد غذایی فسادپذیر است.
جمع‌بندی
ترکیه با برخورداری از ظرفیت‌های گسترده در کشاورزی، داروسازی، صنایع غذایی، صنعتی و زیرساخت‌های لجستیکی پیشرفته، می‌تواند به عنوان یک شریک راهبردی ایران در تأمین کالاهای اساسی و هاب ترانزیتی منطقه‌ای ایفای نقش کند. برای بهره‌برداری مؤثر از این فرصت، تدوین سیاست‌های فعال دیپلماسی اقتصادی، همکاری با شرکت‌های لجستیکی ترک و ایجاد مسیرهای پایدار و بیمه‌شده تجاری از اهمیت بالایی برخوردار است.