بر اساس گزارش رسمی سفارت ایران در آستانه در 14 فروردین 1404
جایگاه ژئو-اکونومیک بندر آکتائو در آسیای مرکزی و دریای خزر
منطقه ویژه اقتصادی آکتائو در ساحل دریای خزر، یکی از مهم‌ترین هاب‌های تجاری قزاقستان به شمار می‌رود. این منطقه با برخورداری از موقعیت راهبردی در دالان‌های حمل‌ونقل بین‌المللی به‌ویژه کریدور میانی ترنس-کاسپین (TITR)، نقش محوری در اتصال چین، آسیای میانه، دریای خزر، قفقاز، ترکیه و اروپا ایفا می‌کند.
ظرفیت‌های لجستیکی و بندری
- ظرفیت فعلی تخلیه و بارگیری: 12 میلیون تن کالا، 2.5 میلیون تن محموله نفتی، و 12 میلیون تن کالاهای فله‌ای خشک
- ظرفیت کانتینری: 70 هزار TEU در حال حاضر؛ برنامه‌ریزی برای افزایش به 100 هزار TEU تا سال 2025
- افزایش قابل توجه حمل کالا: جابه‌جایی کالا از طریق بندر آکتائو در سال 2023، نسبت به 2022 رشدی 47 درصدی داشته و به 4.4 میلیون تن رسیده است
- نقش در صادرات مجدد ایران: آکتائو به‌عنوان یک سکوی صادرات مجدد می‌تواند محموله‌های ایرانی را به چین و کشورهای آسیای مرکزی منتقل کند
فرصت‌های سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی
منطقه ویژه اقتصادی آکتائو برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی امکانات و معافیت‌های متعددی فراهم کرده است:
مشوق‌های کلیدی:
- معافیت 100٪ از مالیات بر درآمد، مالیات بر دارایی و مالیات بر ارزش افزوده کالاهای وارداتی
- معافیت کامل از تعرفه‌های گمرکی
- عدم محدودیت در سرمایه‌گذاری و واگذاری زمین به سرمایه‌گذاران خارجی
حوزه‌های اولویت‌دار برای تولید:
- صنایع پایین‌دستی نفت و گاز (پتروشیمی، پالایش، پلیمر)
- محصولات ساختمانی و فلزی (آجر، سیمان، پنل‌های خورشیدی)
- تجهیزات الکترونیکی و صنعتی
- صنایع غذایی و بسته‌بندی
- لجستیک، انبارداری و نمایشگاهی
شرکت‌های فعال در منطقه و پروژه‌های مهم
تا سال 2024، 51 شرکت داخلی و بین‌المللی در این منطقه فعال شده‌اند، از جمله:
- ArcelorMittal: تولید لوله‌های فولادی
- DP World: اپراتور جهانی بندری برای توسعه زیرساخت‌ها
- SATEX CHEMIE: تولید مواد عایق
- KazAzot Prime: در حال ساخت کارخانه آمونیاک و اوره با ظرفیت تولید 660 هزار تن آمونیاک
مزیت همکاری با ایران
با توجه به عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای و موقعیت ویژه بندر آکتائو در اتصال با آسیای مرکزی، همکاری میان دو کشور می‌تواند زمینه‌ساز:
- ایجاد خطوط حمل‌ونقل ترکیبی ایران – بندر امیرآباد – بندر آکتائو – چین و آسیای میانه
- توسعه صادرات مجدد محصولات ایرانی با هزینه کمتر و دسترسی به بازارهای جدید
- بهره‌برداری از معافیت‌های منطقه ویژه آکتائو برای تأسیس پایگاه تولید و توزیع ایرانی در آسیای میانه
مناطق ویژه اقتصادی مرتبط با آکتائو در قزاقستان
قزاقستان دارای 14 منطقه ویژه اقتصادی فعال است، از جمله:
- Astana – New City (پایتخت): مرکز نوآوری، صنعت و فناوری
- Khorgos – East Gate (مرز با چین): هاب لجستیکی و تجاری
- National Petrochemical Technopark (آتیرائو): قطب پتروشیمی کشور
- Turkistan: توسعه صنایع فرهنگی و گردشگری
جمع‌بندی نهایی
منطقه ویژه اقتصادی بندر آکتائو با زیرساخت‌های قوی، مشوق‌های مالیاتی و اتصال ژئو-لجستیکی به چین، روسیه و اروپا، یک فرصت استراتژیک برای فعالان اقتصادی ایرانی به شمار می‌رود. این بندر می‌تواند در چشم‌انداز توسعه صادرات غیرنفتی ایران نقش کلیدی ایفا کند، به‌ویژه در صنایع پایین‌دستی، پتروشیمی و لجستیک.