کنترل انجام گرفته توسط دولت بر محدودیت‌های معاملات خصوصی با ارز خارجی
کنترل ارزی، محدودیت‌ها و مقرراتی است که توسط دولت بر معاملات خصوصی انجام شده با ارز خارجی اعمال می‌شود. هدف اصلی دولت در اعمال کنترل ارزی، مدیریت کردن یا جلوگیری از وقوع وضعیت مانده منفی در تراز پرداخت‌های خارجی از حساب‌های ملی بوده که شامل تخصیص تمام یا بخشی از ارز خارجی دریافتی توسط کشور به یک صندوق مشترک تحت نظارت، توسط مقامات بانک مرکزی است.
مفهوم کنترل ارزی
صندوق ارز خارجی به منظور پرداخت‌های برون مرزی به دو بخش «ضروری» یا «اولویتی» تقسیم می‌شود که شامل کنترل تجارت ارز و انتقالات از مرزهای ملی به خارج از کشور است. دولت تعیین کننده نحوه بهره برداری از ارز خارجی حاصله توسط افراد و کسب‌وکارها بوده و فروش تمامی ارزهای به دست آمده در بانک مرکزی با نرخ از پیش تعیین شده الزامی است.
محدودیت‌هایی نیز بر مقدار ارز خارجی خریداری شده از بانک مرکزی توسط افراد و کسب‌وکارها وارد می شود. همچنین کنترل ارز برای محدود کردن واردات غیرضروری، تشویق واردات کالاهای اولویتی، کنترل خروج سرمایه و مدیریت نرخ ارز کشور مورد استفاده قرار میگیرد. به طور کلی، کشورها از کنترل ارز برای مدیریت ارزش واحد پول ملی خود استفاده می‌نمایند.
هر کشوری قادر به اعمال کنترل‌های ارزی به صورت مشروع نیست. طبق مفاد توافق‌نامه صندوق بین‌المللی پول، تنها کشورهای با اقتصاد در حال تحول می‌توانند کنترل ارزی را اعمال نمایند. چندین کشور غربی پس از جنگ جهانی دوم سریعاْ اقدام به اعمال تدابیر کنترل ارزی نمودند، اما همزمان به تقویت اقتصاد در این کشورها تا پیش از دهه ۱۹۸۰ به تدریج این روند را حذف کردند.
حذف تدریجی کنترل ارزی نیز به دلیل روند جهانی شدن، تجارت آزاد و آزادی اقتصادی در دهه ۱۹۹۰ ضروری شد. در حال حاضر، کنترل ارز به طور عمده توسط کشورهای در حال توسعه با اقتصاد ضعیف و دارای میزان صادرات پایین استفاده می شود. شایان ذکر است این کشورها وابسته به واردات بوده و دارای ذخایر کمی از ارز خارجی هستند.
کشورهایی با تجربه اعمال کنترل ارزی:
– انگلستان: تا سال ۱۹۷۹
– کره جنوبی: از ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۹
– مصر: تا سال ۱۹۹۵
– آرژانتین: از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵
– فیجی، مکزیک، پرو، فنلاند، شیلی، زیمبابوه، و دیگر کشورها
این کشورها در یک دوره از تاریخ خود از کنترل ارزی استفاده کرده‌اند.
عوامل موثر بر اعمال کنترل ارزی توسط دولت ها
دلیل و انگیزه اعمال کنترل ارزی در کشورهای مختلف نسبت به شرایط اقتصادی آنها متفاوت است. در زیر برخی از دلایل این دلایل آمده اند:
- فرار سرمایه در سطوح بی سابقه، عمدتا به دلیل فشار سوداگرانه بر ارز ملی، ترس و سطح بسیار پایین اعتماد.
- کاهش قابل توجه صادرات که منجر به کسری تراز پرداخت ها (BOP) می شود.
- تغییرات نامطلوب در شرایط تجاری
- بودجه بندی جنگ/درگیری. ممکن است BOP به دلیل جنگ، خشکسالی و غیره دچار عدم تعادل شود.
- توسعه اقتصادی و بازسازی
اهداف اعمال کنترل ارزی
۱.برقراری مجدد تعادل در تراز پرداخت‌ها
هدف اصلی اعمال مقررات کنترل ارزی، اصلاح تعادل تراز پرداخت‌ها است. زمانی که تراز پرداخت‌ها به دلیل میزان واردات بیشتر از صادرات به سمت کسری می رود، نیاز به اصلاح مجدد خواهد داشت. بنابراین، کنترل‌هایی جهت مدیریت ذخایر کاهش‌یافته ارز خارجی با محدود کردن واردات کالاهای ضروری و تشویق صادرات از طریق کاهش ارزش ارز اعمال می گردد.
۲.محافظت از ارزش پول ملی
دولت‌ها ممکن است با مشارکت در بازار ارز خارجی، از ارزش ارز خود در سطح مطلوب و خاصی دفاع کنند. کنترل معاملات ارزی، راه دولت برای مدیریت نرخ ارز در سطح مطلوب بوده و می‌تواند دارای ارزش گذاری بالا یا پایینتر از حد معمول باشد.
دولت قادر است به منظور دفاع از نوسانات ارزی صندوقی ایجاد کند تا در محدوده دلخواه باقی مانده یا آن را با نرخ مشخصی جهت دستیابی به اهداف خود تثبیت نماید. به عنوان مثال، یک کشور وابسته به واردات ممکن است تصمیم به حفظ نرخ بیش از حد ارزش‌گذاری شده ارز بگیرد تا واردات را ارزان‌تر کرده و ثبات قیمت را تضمین کند.
۳.پیشگیری از فرار سرمایه
دولت ممکن است شاهد روند افزایشی فرار سرمایه باشد، زیرا ساکنان کشور و افراد غیر مقیم شروع به انتقال ارزهای خارجی به بیرون از مرز می نمایند. این کار ممکن است به دلیل تغییرات در سیاست‌های اقتصادی و سیاسی کشور باشد، مانند مالیات‌های بالا، نرخ‌های بهره پایین، افزایش خطرات سیاسی، شیوع بیماری‌ها و موارد مشابه.
محتمل است دولت به استراتژی کنترل ارز متوسل شود که در آن محدودیت هایی در پرداخت های خارجی به منظور کاهش فرار سرمایه اعمال می شود.
۴.حفاظت از صنعت ملی
دولت ممکن است به کنترل ارزی روی آورد تا صنعت داخلی را از رقابت با بازیگران خارجی محافظت نماید زیرا این بازیگران خارجی ممکن است از نظر هزینه و تولید کارآمدتر باشند. به منظور عملیاتی کردن این امر، معمولاً از طریق تشویق صادرات صنعت ملی، جایگزینی واردات و محدود کردن واردات از شرکت‌های خارجی توسط سهمیه‌های وارداتی و گمرکی؛ اقداماتی انجام می پذیرد.
۵.ذخیره سازی ارز خارجی
شاید دولت قصد داشته باشد در راستای رسیدن به اهدافی متفاوت ذخایر ارزخارجی خود را افزایش دهد؛ از جمله ثبات ارز محلی به هنگام نیاز، پرداخت بدهی‌های خارجی و فراهم کردن پوشش وارداتی.
پیامدهای کنترل ارزی
کنترل ارزی در برخی موارد می‌تواند مؤثر عمل کند، اما همزمان ممکن است پیامدهایی منفی را نیز با خود به همراه آورد که اغلب به پدید آمدن بازارهای سیاه یا بازارهای موازی در مبادلات ارزی منجر می‌شود. بازارهای سیاه به دلیل تقاضای بالاتر برای ارزهای خارجی که بیشتر از عرضه آنها در بازار رسمی است، گسترش می یابند. این موضوع منجر به بحران مداوم در کنترل ارزی می‌شود.
قرارداد پیمان سپاری ارزی (FEC) – چیست؟
قرارداد پیمان سپاری ارزی (FEC) مصداق عبارت ‘الان خرید کن، بعداً پرداخت کن’ است که به شما امکان می‌دهد نرخ تبادل ارز را در تاریخ مشخصی در آینده (معمولاً 12 تا 24 ماه به آینده) “تثبیت” کنید.
قرارداد پیمان سپاری ارزی شامل دو طرف است:
- یک طرف که توافق میکند طی تاریخ مشخصی در آینده ارز را “خرید” نماید (که به آن موقعیت طولانی گفته می‌شود)
- طرف دیگر توافق میکند که در همان زمان ارز را “بفروشد” (که به آن موقعیت کوتاه گفته می‌شود).
یک قرارداد پیمان سپاری ارزی میان یک شریک تجارتی جهانی و شرکت ملی انجام می‌شود.
قیمت‌گذاری – چگونگی محاسبه قرارداد پیمان سپاری ارزی
سیستم در محاسبه نرخ پیمان سپاری اختلاف بین قیمت ارز در بازار نقدی لحظه ای و قیمت ارز در قرارداد پیش‌فروش را تعدیل میکند.
تفاوت نرخ بهره بین جفت ارز و زمان سررسید هنگام تشکیل FEC محاسبه می‌شود. در صنعت، فرمول استانداردی برای محاسبه امتیاز ارزی پیش‌فروش وجود دارد.
پس از جفت شدن ارزها (مجموع مبلغی که کسب و کار مایل به معامله است و نرخ ارز توافق شده) یک قرارداد الزام آور به طور خودکار بسته می شود.
پیمان سپاری ارزی چگونه تحقق می یابد؟
مثالی از چگونگی عملکرد یک قرارداد پیمان سپاری ارزی
کارخانه ABC در ادینبورگ قصد دارد موتورسیکلت‌هایی را از تایوان خریداری کند. این کسب‌وکار با تامین‌کننده ملاقات کرده و توافق میکند که در 3 ماه آتی، مبلغ 500,000 دلار آمریکا (USD) را به او پرداخت نماید.
نرخ تبادل ارز GBP / USD در زمان توافق GBP £1.00 = USD $1.32 است. بنابراین، کارخانه ABC انتظار دارد که مبلغ GBP £378,788 را برای تجهیزات پرداخت کند.
در 3 ماه آتی، نرخ تبادل ارز GBP £1.00 = USD $1.25 است.
در اینجا چه اتفاقی ممکن است بیافتد؛
سناریو 1: اگر کارخانه ABC از یک قرارداد پیمان سپاری ارزی استفاده نکند.
در 3 ماه بعدی، زمانی که کسب‌وکار آماده به پرداخت هزینه کالاهای تایوانی می‌شود، نرخ تبادل ارز به شکل نامساعدی برای کارخانه ABC تغییر کرده و به GBP £1.00 = USD $1.25 خواهد رسید. این بدان معناست که هزینه کالاها برابر با £400,000 خواهد بود.
کارخانه ABC باید £21,212 بیشتر از اولین پیش‌بینی خود پرداخت کند.
سناریو 2: کارخانه ABC از یک قرارداد پیمان سپاری ارزی استفاده کند.
پس از 3 ماه، کارخانه ABC آماده به خرید تجهیزات از تایوان می‌شود. اگرچه نرخ تبادل ارز به شکل نامساعدی تغییر کرده و GBP £1.00 = USD $1.25 خواهد بود، اما کارخانه ABC یک قرارداد پیمان سپاری ارزی بسته است.
نتیجه این است که کارخانه ABC با اندیشیدن به آینده و حفاظت از خود با یک قرارداد ارزی، موفق می شود مبلغ £21,212 را طی تجارت خود صرفه‌جویی کند.
قرارداد پیمان سپاری ارزی
۱۵ ژانویه | ۱ پوند= 1.32 دلار
کمپانی موتورسیکلت کارخانه ABC
………………………………………….
ABC به مبلغ 500 هزار موتورسیکلت را با پرداخت سررسید ۹۰ روزه خریداری میکند
به نرخ روز، ABC مبلغ 378،788 پوند پرداخت خواهد کرد
استفاده شرکت ABC از قرارداد پیمان سپاری ارزی
خیر……………………………………………………………………………… بله
شرکت ABC در معرض تغییرات نرخ روز قرار میگیرد……………..شرکت ABC قرارداد پیمان سپاری ارزی با نرخ
۱ پوند=1.32 دلار را تضمین می نماید
پس از گذشت ۹۰ روز
نرخ مبادله پوند = دلار در بازار مطابق با نرخ روز تغییر می کند
۱۵ آپریل|۱ پوند=1.25 دلار
ABC مبلغ 500 هزار دلار
به نرخ 1 پوند=1.25 دلار پرداخت میکند
(۴۰۰ هزار پوند)
ABC مبلغ 500 هزار دلار
به نرخ 1 پوند=1.23 دلار پرداخت می کند
(378،788 پوند)
در این شرایط ABC طی یک قرارداد پیمان سپاری ارزی مبلغ ۲۱،۲۱۲ پوند صرفه جویی می نماید.
مزایای قراردادهای پیمان سپاری ارزی
۱. ثبات نرخ تبادل ارزی: قراردادهای پیمان سپاری ارزی به کسب‌وکار امکان تثبیت نرخ تبادل ارز را برای معاملات آتی با نرخ مشخص را می دهد.
۲. انتخاب نرخ مناسب: کسب و کارها می‌توانند نرخی مناسب خودشان را انتخاب نموده و همچنین به آنها اجازه می‌دهد که در آینده با نرخی معلوم خرید و فروش نمایند.
۳. مدیریت و برنامه‌ریزی جریان نقدی: قراردادهای پیمان سپاری ارزی به کسب و کارها این امکان را می‌دهند که جریان نقدی خود را بدون نگرانی از نوسانات ارزی، مدیریت و برنامه‌ریزی نمایند. این قراردادها می‌توانند به عنوان ابزارهای محافظتی برای کسب‌وکار استفاده شوند.
معایب و نقاط ضعف قراردادهای پیمان سپاری ارزی
۱. ریسک بالا: اگر نرخ ارز در آینده به شکل نامساعدی تغییر کند، قرارداد پیمان سپاری ممکن است با ضرر همراه شوند.
۲. نیاز به واریز: معمولاً برای شروع تراکنش، وجوه تضمینی (ودیعه) به مقدار معقول الزامی است.
۳. نرخ تسویه آتی ذکر شده در قرارداد به وثیقه برای تغییرات نرخ روز اعلام می‌شود. همچنین، دسترسی به قراردادهای پیمان سپاری ارزی به میزان تقاضا بستگی داشته و ممکن است در برخی از مواقع محدود باشد.