مرکز شتاب تبریز- کارشناس اقتصادی و بازار سرمایه گفت: مدیریت ریسک و تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌های سرمایه‌گذاری مهم‌ترین راهکار در امان ماندن از تلاطم بازارهاست.
به گزارش مرکز شتاب تبریز به نقل از ایرنا ، مهدی تمیزی‌فر روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا تاکید کرد: بازار سرمایه، به‌ویژه در اقتصادهای پرریسک، همواره تلاطم زیادی تجربه می‌کند؛ یک خبر سیاسی، جهش ناگهانی نرخ ارز یا اعمال محدودیت‌های بین‌المللی می‌تواند ظرف چند دقیقه مسیر قیمت‌ها را تغییر دهد.
وی افزود: در دوره‌هایی مانند سال جاری که نااطمینانی‌های ژئوپلیتیک، فشارهای ارزی و افت نقدشوندگی به اوج رسیده‌اند، هر تصمیم عجولانه می‌تواند به زیانی سنگین تبدیل شود. در چنین فضایی، دو اصل بیش از هر زمان دیگری حیاتی‌اند: مدیریت ریسک و تنوع‌بخشی پرتفوی.
مدیریت ریسک؛ هنر بقا در بحران
تمیزی‌فر اضافه کرد: مدیریت ریسک به معنای تصور بدترین سناریوها و طراحی برنامه‌ای روشن برای مقابله با آنهاست؛ تعیین حد ضرر و اندازه موقعیت‌ها، پایش هم‌بستگی دارایی‌ها و آمادگی برای بهره‌گیری از ابزارهای پوشش ریسک. در شرایط بحرانی، هدف اصلی کسب سودهای غیرمعمول نیست، بلکه «زنده نگه‌داشتن پرتفوی» است تا فرصت‌های رشد پس از آرام‌شدن شرایط از دست نرود.
به گفته وی، این نگاه توضیح می‌دهد که چرا پرهیز از افت‌های عمیق و کاهش ارزش دارایی، بسیار مهم‌تر از تعقیب بازدهی‌های هیجانی است.
تنوع‌بخشی؛ معماری ریسک نه پراکندگی دارایی
این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: از دیگر اصول حیاتی سرمایه‌گذاری، تنوع‌بخشی است. تمرکز صرف بر یک صنعت یا بازار، پرتفوی را در برابر شوک‌های همان بخش بی‌دفاع می‌گذارد. ترکیب کلاس‌های مختلف دارایی مانند سهام، اوراق بدهی، طلا، مسکن، دارایی‌های ارزی و ابزارهای بازار سرمایه نظیر صندوق‌های درآمد ثابت، صندوق‌های کالایی و طرح‌های تأمین مالی جمعی موجب می‌شود فشار یک دارایی، با رشد یا ثبات سایر دارایی‌ها تا حدی جبران شود.
وی یادآور شد: نکته مهم این است که تنوع‌بخشی تنها پخش دارایی‌ها نیست، بلکه نوعی معماری ریسک است؛ یعنی وزن دارایی‌ها باید بر اساس ریسک تنظیم شود نه فقط بر مبنای مبلغ سرمایه‌گذاری. پرتفوی کارآمد باید انعطاف‌پذیر باشد تا بتواند متناسب با شرایط تغییر کند و برای موقعیت‌های غیرعادی نیز قواعد از پیش تعریف‌شده برای خروج اضطراری، کاهش اهرم یا تقویت پوشش‌ها داشته باشد.
تجربه واقعی؛ بازدهی دارایی‌ها پس از جنگ ۱۲ روزه
تمیزی‌فر توضیح داد: نمونه‌ای روشن از اهمیت تنوع‌بخشی را می‌توان در تجربه اخیر دید. بعد از جنگ ۱۲ روزه، بازدهی کلاس‌های مختلف دارایی در بازار ایران چنین بود: طلا ۱۸درصد؛ صندوق‌های درآمد ثابت ۵.۸درصد؛ شاخص کل بورس منفی ۱۶درصد، دلار: ۱۵درصد که این آمار نشان می‌دهد که اتکا به یک بازار – مثلاً بورس – می‌توانست زیان شدیدی به سرمایه‌گذار تحمیل کند، در حالی‌که ترکیب متنوع دارایی‌ها می‌توانست این زیان را تا حد زیادی پوشش دهد.
سپر تورمی و ابزارهای مکمل
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: در اقتصادی مانند ایران که دهه‌هاست با تورم مزمن روبه‌روست، وجود «سپر تورمی» در پرتفوی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. طلا در شرایط بحران نقش ضربه‌گیر ایفا می‌کند؛ اوراق باکیفیت، نوسان کل سبد را کاهش می‌دهد و نگه‌داشتن یک لایه نقدشونده (وجه نقد یا اوراق کوتاه‌مدت) امکان واکنش سریع و کم‌هزینه را فراهم می‌آورد. همچنین اوراق مشتقه مانند اختیار معامله، اگر در چارچوب محدودیت‌های روشن و با هدف پوشش ریسک به‌کار گرفته شوند، ابزار موثری برای مدیریت ریسک هستند.
وی ادامه داد: فراتر از شرایط داخلی، تجربه‌های جهانی نیز مؤید همین نکته است. شواهد بحران مالی ۲۰۰۸ میلادی یا سقوط‌های اخیر در بازارهای نوظهور نشان داده‌اند که پرتفوهای متنوع میان کلاس‌های مختلف دارایی، مقاومت بیشتری در برابر ریسک‌های مقطعی دارند.
تمیزی‌فر اضافه کرد: پرتفویی که از چند کلاس دارایی تشکیل شده، بودجه ریسک مشخص دارد، به‌طور منظم استرس‌تست و سناریونویسی انجام می‌دهد و به جای تعقیب موج‌های خبری بر فرآیند و اصول پایبند است، حتی در پرتلاطم‌ترین دوره‌ها نیز سریع‌تر به تعادل بازمی‌گردد.
خطاهای رفتاری؛ دشمن سرمایه‌گذاران
این کارشناس بازار سرمایه گفت: با وجود این شواهد روشن، بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل خطاهای رفتاری از این اصول غافل می‌شوند. مالی‌رفتاری توضیح می‌دهد که اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد و توهم کنترل، فرد را به این خیال می‌اندازد که می‌تواند زمان‌بندی بازار را در اختیار بگیرد. سوگیری تاییدی فقط اطلاعات همسو با باور قبلی را پررنگ می‌کند، اثر تازگی بازدهی‌های کوتاه‌مدت را بیش از حد برجسته می‌سازد، زیان‌گریزی و ترس ناگهانی نظم تصمیم‌گیری را مختل و رفتار گله‌ای تمرکز ریسک را تشدید می‌کند.
به گفته وی نتیجه این خطاها، خرید در اوج، فروش در کف، تشکیل سبدهای تک‌محصولی و تجربه زیان‌های عمیق است.
تمیزی‌فر تاکید کرد: در روزهایی که بازارها زیر فشار بحران نفس می‌کشند، مدیریت ریسک و تنوع‌بخشی میان کلاس‌های مختلف دارایی یک توصیه تزئینی نیست، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقاست. همان‌طور که دریانوردان می‌گویند «شما نمی‌توانید مسیر باد را تغییر دهید، اما می‌توانید بادبان‌ها را طوری تنظیم کنید که از هر موجی جان سالم به‌در ببرید.» در بازارهای مالی نیز تنها راه نجات، پایبندی به انضباط ریسک، تنوع هوشمند دارایی‌ها و تصمیم‌گیری بر اساس داده و تحلیل است، نه هیجان‌های گذرا.